فتنه

 شرح شکنجه گران در برابر مجازات الهى! بعد از بیان جنایت عظیم‏(آیه 10 سوره بروج)

إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِیقِ .

یعنى آنانیکه مومنان و مومنات را تعذیب و شکنجه می‌کنند و از اعمال خشن خویش توبه نمى‌کنند، پس براى آنان عذاب جهنم و عذاب سوزاننده مهیا شده است.

^{تفسیر: در این آیه خداوند متعال  می‌فرماید: «کسانى که مردان و زنان با ایمان را شکنجه دادند، سپس توبه نکردند، براى آنها عذاب دوزخ و عذاب آتش سوزان است» 
جمله «ثمّ لم یتوبوا» نشان مى‏‌دهد که راه توبه حتى براى چنین شکنجه‏ گران ستمگرى باز است، و این نهایت لطف پروردگار را نسبت به گنهکاران نشان می‌دهد، و ضمنا هشدارى است به مردم مکه که تا دیر نشده دست از آزار و شکنجه مؤمنان بردارند و به سوى خدا بازگردند.
قابل توجه این که در این آیه دو گونه عذاب براى آنها ذکر کرده: «یکى عذاب جهنم و دیگرى «عذاب حریق» (عذاب آتش سوزان) ذکر این دو ممکن است به خاطر این باشد که در جهنم انواعى از مجازاتها وجود دارد که یکى از آنها آتش سوزان است و ذکر آن به خصوص به خاطر این است که شکنجه‏ گران مزبور مؤمنان را با آتش مىی‌‏سوزاندند و باید در آنجا با آتش مجازات شوند اما این آتش کجا و آن آتش کجا. برگزیده تفسیر نمونه، ج‏5، ص: 459
نکات:
1- «فتن» (مصدر «فتنوا») در اصل به معناى داخل کردن طلا در آتش است; ولى در مورد داخل کردن انسان در آتش نیز استعمال دارد (مفردات راغب). «فتنة» در قرآن، گاهى به معناى تعذیب (شکنجه دادن) آمده است. (بصائر فیروزآبادى)
2- این حکمتی‌ خدایی‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌به‌ طاغیان‌ فرصت‌ آزمایش‌ داده‌ ‌است‌، چه‌ آنان‌ ‌با‌ ‌اینکه‌ علم‌ ‌خود‌ مؤمنان‌ ‌را‌ ‌در‌ معرض‌ آزمایش‌ قرار دادند و ‌از‌ قدرت‌ اراده‌ ‌ایشان‌ آگاه‌ شدند، و چنان‌ ‌بود‌ ‌که‌ ارزش‌ و معنی‌ ایمان‌ ‌برای‌ مردمان‌ آشکار شد و ‌این نکته‌ ‌را‌ دریافتند ‌که‌ چنین‌ ارزشی‌ برتر ‌از‌ مادّیّات‌ ‌است‌ و دعوت‌ فرستاده‌ ‌خدا‌ و پیروانش‌ ‌برای‌ ‌به‌ دست‌ آوردن‌ مال‌ و سلطه‌ای‌ نیست‌ و سپس‌ چون‌ مؤمنان‌ ‌را‌ آزمودند، ایمان‌ اینان‌ ‌از‌ رسوبات‌ شرک‌ خلاصی‌ پیدا کرد و بازمانده‌های‌ نادانی‌ و غفلت‌ ‌از‌ نفوس‌ ‌ایشان‌ زدوده‌ شد و ناتوانان‌ ‌از‌ صف های‌ ‌ایشان‌ بیرون‌ رفتند و مؤمنان‌ پاکی‌ طلایی‌ ‌را‌ پیدا کردند ‌که‌ چون‌ ‌در‌ بوته‌ گداخته‌ می‌شود ‌از‌ ‌هر‌ چه‌ جز طلا ‌است‌ تهی‌ می‌شود. (تفسیر هدایت.)
3- مصداق «الذین فتنوا» ـ به قرینه مقابله با آیه بعد ـ کافران اند. حرف «فاء» در «فلهم» دلالت مى کند که این عقوبت، کیفر شکنجه گرى آنان است. بنابراین کافران، علاوه بر این که بر کفر خویش مؤاخذه مى شوند، بر کردار خویش نیز کیفر خواهند شد. (تفسیر راهنما)}